Sohbet: Zekilik

 Astrofizikçi  Neil deGrasse Tyson:
...Şempanzelerle DNA'mız %99 aynı.
Bunu düşünüyor ve neler söylemeye eğilimliyiz diye soruyorum.
O %1 nasıl da fark yaratıyor!...
Bizim felsefemiz, sanatımız, Hubble Teleskobumuz var. (Gelişmiş aletler :-) )
Onlar da termit yuvasına sopa sokup termitleri çıkarabilirler. (Eften püften aletler :-) )
Şunu bir hayal edin:
Şempanzelerle akraba olan, bizden genetik anlamda %1 farklılığı olan uzaylılar geldi diyelim.
Bizim en karmaşık düşüncelerimizin, o uzaylı topluluğu için eften püften meseleler olduğunu düşünün.
...
Çünkü, insanları zeki olarak kim tanımlıyor.
Biz tanımlıyoruz! (Daha tarafsız birileri değerlendirmedi henüz.:-)  )
Aramızda şempanzelerle olan genetik farkımız kadar fark olan uzaylılar bizi zeki olarak görür müydü peki!
Düşünüyorum da...belki Dünya'yı çoktan ziyaret ettiler.
Şöyle bir etrafa baktılar, ve yollarına devam ettiler.
Çünkü burada zeki bir yaşam formu bulunmadığına emin oldular. :-)

Onlara işaret dili öğretilebiliyor. Laboratuvarda bilgisayara basit komutlar verebiliyorlar, ekrandaki işaretleri kullanarak. Kyoto Üniversitesi'ndeki Primat Araştırma Enstitüsü'nün sürdürdüğü otuz yıllık bir çalışma sonucunda, şempanzelerin 1-9 arasındaki sayıları, ifade ettiği değerle beraber öğrenebildiği belirlendi. Bir bilgisayar ekranına rastgele kutucuklar halinde yansıtılan rakamlar, birkaç saniye sonra kaldırılarak şempanzelerin bu sırayı tekrar seçmeleri istendi. Bu yolla bu canlıların görsel bellek yeteneklerinin bulunduğu görülmüştür. Japonya'da bulunan Ayumu adlı bir şempanzenin, bu testi birçok insandan daha iyi çözdüğü görüldü. Öyle ki, dünya hafıza şampiyonu Ben Pridmore bile bu testteki birçok denemede yanıldı. Yine de şempanzelerin yapabildikleri, bizim için eften püften meseleler. Yüzde bir genetik fark olağanüstü bilişsel üstünlüğe neden olabiliyor. Bir uzaylıyla yapı taşlarımız çok farklı olacaktır. Dolayısıyla zihinsel yeteneklerini tahmin etmek zor. Dünya'ya, buraya gelebilecek uzaylılar bizden epey gelişmiş olacaktır. Çünkü biz, hâlâ gezegenimize bağımlıyız. Bizim yapabildiklerimiz de uzaylı için eften püften mesele olacaktır. Onlar için pek de zeki olmayız. Gayet sıradanız aslında. :-) Muhtemelen bizi ilgiye değer bulmayacaklardır. Geçip gideceklerdir. “Uzaylılar bizi sürekli denetliyor, bizi sık sık ziyaret ediyorlar...” gibi şeyler diyen bazı uzaylı hayran kulüplerinin aksine. :-)

Yoksa...

Geçenlerde Amerika Savunma Bakanlığı UFO görüntüleri paylaşmıştı. Acaba buradalar mı? Gerçekten bizimle ilgileniyorlar mı! İleri Havacılık Tehditlerini Tanımlama isimli program, dönemin Nevada Demokrat senatörü Harry Reid'in girişimi ile başlatıldı 2007'de. Nevada, üst düzey devlet sırlarının saklandığı bir askeri üs olan ve aynı zamanda UFO senaryolarına da konu olan 51. Bölge'nin bulunduğu yerdir. Bu program 2012'de sonlandırıldı. Gerçek şu ki; Görüntülerin gerçekten uzaylı olduğundan emin olunsaydı 51. Bölge eski senatörünün seçmenine söyleyecek epey malzemesi olurdu. Programı 2012'de sonlandırmak pek kolay olmazdı. Böyle resmi kayıtlar çok önemli olurdu çünkü. Takibe devam edilirdi. Ama o görüntüler, kayıtlara tanımlanamayan uçan nesne olarak girdi, uzaylı olarak değil. Ne olduğu tam belli değil. Gayet doğal olaylar olabilir, henüz açıklayamadığımız. Hâlâ bizi ilgiye değer bulan uzaylı görünmüyor etrafta yani. :-)

Meraklısına:
Astrofizikçi Neil deGrasse Tyson'ı seslendiren Selçuk Kıpçak'tır. Terminatör 2: Mahşer Günü'nde T-800'ü seslendirmesiyle hatırlanabilir – DVD değil, Sinema ve TV Dublajında. Vücut geliştirme şampiyonu olan Arnold Schwarzenegger'i seslendirdiği için, bir ara güreşle de ilgilenmiş olan Tyson'u seslendirmek için seçilmiş olması rastlantı olmayabilir. :-)

Sahne: Başarma Mecburiyeti

Einstein, Görelilik Teorisini tamamlamaya çalışmaktadır. Beklemediği bir rakip edinmiştir. Hem de kendi alanından bile değil; Bir matematikçi.

Albert:

Bana yardım etmek isteminize gerçekten çok sevindim.

Hubert:

Yardım etmek mi? Eee... Eğlenceli olurdu. Ama o fazla uzun sürer.

Hayır, bunu kendi başıma çok daha çabuk çözerim.

Albert:

Kendi başınıza?

Hubert:

Profesör Einstein, fizik fizikçilere bırakılamayacak kadar karmaşıktır!

Max (Planck):

Albert keyfini kaçıran nedir?

Albert:

Önce O tamamlayacak.

Max:

Kendini şanslı saymalısın.

Dünyadaki en büyük matematikçilerden birinin bir fizikçinin davasıyla meşgul olmaya karar vermesi her gün olan bir şey değil.

Otur Albert. Lütfen...

Albert:

Görelelik, bugüne kadar aklıma gelen en büyük fikir.

Söyler misiniz; Onu kendi başıma tamamlamak istemem çok mu yanlış!

Max:

Albert gerçekten akademik övgü için halka açık bir sidik yarışı mı başlatacaksın!

Üstelik oğullarımız, benim oğullarım orada gerçek bir savaştayken.

Öyle mi, hımm?

Ayrıca Hubert üst düzey bir matematikçidir. Ona ayak uydurmaya çalışman ahmaklık olur.

Albert:

Max; Sahip olduğum tek şey bu!

Max:

Hayat işten ibaret değildir Albert.

Yeryüzünde vardır böyle insanlar. Bu duyguyu derinden yaşarlar. Hayatlarında tek tutundukları dal odur. Üzerine deli gibi konsantre oldukları konudur. Kafalarında hep o konu döner. Kafa o konuya kayar istemsiz sıklıkla, dinlenirken bile. Gerçekten yoktur başka bir şeyleri. Beklenti de yüksektir elbette, yoksa kafalarını takmazlardı o kadar. :-)

Diğer her şeyden vazgeçmiş gibidirler. Kafa hep aynı konuyla meşgul olduğundan başka şeylere yetişemezler. Dağınık olmalarının nedeni de budur. Albert Einstein İngilizce'yi hiç doğru düzgün öğrenememiştir, ABD'ye yerleştiği halde. Aslında başarabilmelerinin nedeni de budur zaten; Beynin tüm enerjisini tek bir konuya odaklayabilmeleridir. Ama geriye pek fazla bir şey de kalmıyor işte. Çaresizdirler. :-)

Daha önce paylaşılmıştı şu sahne:

Pauline (annesi):

Mileva, hayatım...

Albert'imin yardımına ihtiyaç duymadığı tek bir konu varsa,

o da bilimdir.

Ama hayatının geri kalanında çok çaresizdir! :-)

Bu öylesine bir sahne değildir. İletişim kurmak zor gelir mesela. Zaten asosyaldirler. John Nash, Isaac Newton, Nikola Tesla da böyledir. Meslektaşları arasında ünlenince, bu biraz daha kolay olur tabii. Diğer insanlar onlarla konuşmak isterler, çünkü. :-)

Albert'in başarıyor olması kızlara da çekici gelmiştir, elbette. Evlenmiştir bile. Ama gerçek şu ki; Ne çocuklarına ilgi göstermiştir, ne de karısına ilgi göstermiştir fazla. Çünkü hırs yapmıştır. Kafası tek bir problemle meşguldür! :-)

Çeşitli nedenleri olabilir. Baştan ters gitmiş şeyler olabilir. Belki, yanlış şeye odaklanılmıştır. Bu tür insanlar başaramadıklarında ne olur! Bir şeyler olacakmış gibi görünmediğinde artık, inanç kalmaz. Motivasyon söner. Sahip oldukları tek şey oydu çünkü. Yoktur başka şeyleri gerçekten. İçlerinden gelmez artık, uzun uzun odaklanmak. Dağılırlar. İlgilerini kaybeder, soğurlar. Normal insan gibi de olamazlar bunlar ama. Ellerini ayaklarını çekmiş gibi görünürler. Utangaçlaşırlar. İyice münzevileşirler.

Daha önce bir sahne paylaşılmıştı yine:

Araştırmaları bir yere varmadı. Fizikten uzaklaştı! Vazgeçmiş gibi görünmektedir. Belki, yenilmişlik duygusunun da etkisiyle daha da münzevi oldu. Isaac Newton'ın böyle hissettiğini söyleyebiliriz mesela; Yani başlangıçta.

Bu arada; O matematikçi başarmıştır. Görelelik Teorisini gerçekten de Albert Einstein'den önce tamamlamıştır. Ama koca teoride küçük bir ek olduğundan olsa gerek, Albert kaybetmiş gibi hissetmemiştir muhtemelen. :-) Görelilik Teorisi Albert Einstein'le anılmıştır hep.

Yeniden ulaşılabilir görünebilirse önemli bir hedef, motivasyonu da alevlendirir tekrar...

“Ya bu canavarı ehlileştirmiş olacağım.

...

Ya da altında kalmış olacağım.”

Meraklısına:
Yapımcılığını Ron Howard'ın üstlendiği biyografide, Johnny Flynn'nin oyunculuk, Murat Şen'in seslendirme performansını izliyoruz.

Alıntı: Endüstri Toplumu Kötüdür

Endüstri toplumu doğayı suistimal etti. Gitti fethetti. Sömürdü, Soykırım yaptı. Şimdi emisyon gazlarıyla havayı kirletmeye devam ediyor. Küresel ısınmaya neden oluyor. Ağaçları kesiyor. Ormanları yok ediyor. Hayvanların soylarının tükenmesine neden oluyor. Dünya'yı tüketiyor. Kendi varlığının altını oyuyor. Oysa endüstri öncesi toplumları ne kadar saf ve masum. Zararsızlar. Onlar bulundukları çevreye bağımlı olduklarından ona saygı duyarlar. Etkin çevre koruyucularıdır... Tamam. endüstri halklarının Dünya'ya kibar davranmadığı doğru. Peki hikayenin geri kalanı ne durumda?

“Paskalya Adası ve onun yerleşimcileri, Hollandalı kaşif

Jakob Roggeveen tarafından 1722'de "keşfedildiğinden" beri

ada gizemli bir atmosfere bürünmüştü. Pasifik Okyanusu'nda,

Şili'nin 3700 km batısında bulunan ada, dünyanın en yalıtılmış

kara parçası olarak Henderson'u bile geçmektedir. 11

m uzunluğunda ve elli beş ton ağırlığındaki yüzlerce heykel,

metal ve tekerlek olmaksızın ve kendi kaslarından başka bir

güç kaynağı olmayan insanlar tarafından, yontma taşlardan

yontulmuştu, bir şekilde kilometrelerce uzaklığa taşınmıştı

ve platformlar üzerine dik duracak vaziyette konmuştu. Hatta

daha çok heykel taş ocaklarında bitmemiş vaziyette kalmıştı

ya da bitmiş fakat taş ocağıyla platformlar arasında terk

edilmiş halde bırakılmıştı. Bugünkü manzaraya bakıldığında,

yontmacılar ve taşıyıcılar, arkalarında sessiz ve uğursuz bir

yer bırakarak sanki aniden işi bırakmış gibi görünmektedir.

Roggeveen adaya vardığında, yeni heykeller yontulmasa

da pek çok heykel hala duruyordu. Tüm dik duran heykeller,

1840'da, Paskalya Adası sakinleri tarafından bilinçli olarak

yıkıldı. Bu dev heykeller nasıl taşındı ve dikildi, sonra neden

yıkıldılar ve yontma işlemi neden sonlandırıldı?

Bu soruların ilki, yaşayan ada sakinleri, Thor Heyerdahl'a

heykelleri taşımak için atalarının kütükleri tekerlek olarak nasıl

kullandığını ve onları dikmek içinse kaldıraçları nasıl kullandığını

gösterdiğinde cevaplandı. Diğer sorular, Paskalya'nın

ürkütücü tarihini açığa çıkaran sonraki arkeolojik ve paleontolojik

çalışmalarla çözümlendi. Polinezyalılar MS 400 civarında

Paskalya'ya yerleştiğinde, ada, yerleşimcilerin ekim alanları

açmak ve kano yapmak ya da heykelleri dikmekte kullanacağı

kütükleri elde etmek için yavaş yavaş ortadan kaldıracakları

ormanlarla kaplıydı. MS 1 500'e gelindiğinde insan popülasyonu

yaklaşık 7000 kişiye ulaşmıştı (kilometrekare başına 60

kişi), bin heykel yontulmuştu ve bunlardan 324 tanesi dikilmişti.

Fakat orman öyle şiddetli biçimde tahrip edilmişti ki

yaşayan tek bir ağaç bile kalmamıştı.

Kendi kendine yapılan bu çevresel felaketin dolaysız sonucu

olarak, adalıların, heykelleri taşımak ve onları dikmek

için artık kütükleri yoktu ve bu nedenle yontma işlemi durmuştu.

Fakat ağaçlardan arındırma işleminin açlığa yol açan

iki dolaylı sonucu daha vardı. Bunlar, daha düşük ekin verimine

neden olan toprak erozyonu ve balıklardan gelen proteinin

azalmasına yol açan, kano yapacak kereste yokluğuydu. Sonuç

olarak, popülasyon artık Paskalya'nın besleyebileceğinden çok

daha fazlaydı ve ada toplumu, öldürücü savaşlar ve yamyamlık

felaketiyle çöktü.”

* Endüstri öncesi toplum Paskalya Adasını tüketmiştir. Kendisini bitirmiştir.

“Ortadoğu ve Akdeniz daima

bugün göründüğü gibi tahrip olmuş bir çevreye sahip değildi.

Eski çağlarda bu bölgenin büyük bir kısmı yemyeşildi ve

ağaçlı tepeler ve verimli vadilerin bir mozaiğinden oluşmaktaydı.

Binlerce yıl süren orman tahribatı, aşın otlatma, erozyon

ve vadilerin siltlenmesi, bu Batı uygarlığının kalbini, bugün

hakim olan görece çölleşmiş, çorak ve verimsiz bir bölgeye

çevirmiştir.“

* Ortadoğu da eskiden yeşillikti. Endüstri öncesi topluluk orayı da birkaç bin yılda tüketti.

“Bu "tesadüfün" daha mantıklı bir açıklaması bunun gerçekten

de bir neden-sonuç durumu olduğudur. Arizona

Üniversitesi'nden jeolog Paul Martin, avcı-fil karşılamasının

dramatik sonucunu bir "ani baskın" olarak tanımlamaktadır.

Bu görüşe göre, ilk avcılar Edmonton'da, buzulların olmadığı

koridordan çıkmayı başarmış ve bol miktarda uysal ve avlaması

kolay büyük memeliler nedeniyle çoğalmıştı. Bir bölgedeki

memeliler öldürüldükçe, avcılar ve onların çocukları, hâlâ

bol miktarda memeli barındıran yeni bölgelere yayılmayı ve

önlerine çıkan memelileri yok etmeyi sürdürdüler. Bu avcıların

öncüleri, sonunda Güney Amerika'nın uç bölgelerine ulaştığında,

Yeni Dünya'nın çoğu büyük memeli türlerinin nesli tükenmişti.”

* Amerikan yerlileri de o kadar yerli görünmüyor. Hatta onlar ilk fetihçilerden. :-) Yayılış biçimi de endüstri toplumlarının modeline benziyor zaten. Sadece bunu 11 000 yıl önce yaptılar. Ve karşılarına insan çıkmadı, uysal hayvanlar çıktı, kolayca avlayabilecekleri. :-)

Ve endüstri öncesi halkların olağan çatışmaları:

“Kariniga Yeni Gine'de benimle birlikte çalışan nazik bir

kabile üyesiydi. Birlikte, hayatımızı tehdit eden, korkunç ve

başarılı durumlan yaşamıştık, onu seviyor ve ona hayranlık

duyuyordum. Birbirimizi tanıyalı beş yıl olmuşken, bir akşam,

bana gençliğinde başına gelen bir olayı anlattı. Tudawheler ve

komşu köy olan Daribi kabile üyeleri arasındaki çatışmanın

uzun bir tarihi vardı. Tudawheler ve Daribiler bana oldukça

benziyorlardı, ama Kariniga Daribilerin anlatılmayacak kadar

alçak olduğuna inanıyordu. Daribiler sonunda bir seri tuzakla,

Kariniga'nın babası da dahil olmak üzere, pek çok Tudawhe'yi,

kurtulan Tudawheler çaresiz kalana dek, birer birer yakalamıştı.

Kalan tüm Tudawhe erkekleri, Daribi köyünü geceleyin

kuşatmışlar ve şafakta barınaklarını ateşe vermişlerdi. Uykulu

haldeki Daribiler yanan barınaklarından çıkmaya çalıştıklarında

mızraklanmışlardı. Bazı Daribiler kaçmış ve Tudawhelerin

onların izini sürüp birçoğunu sonraki haftalarda öldürdüğü

ormana saklanmayı başarmıştı. Avustralya hükümetinin kontrolü

ele geçirmesi, bu avı, Kariniga babasının katilini bulmadan

önce sonlandırmıştı.”

“Dünyanın nüfus artışı, toplumlar arasındaki

ve içindeki çatışmaları keskinleştirdikçe, insanlar birbirlerini

öldürmeye daha çok istek duyacak ve yanlarında bunu yapmak

için daha etkili silahlar olacaktır.”

* Dünya'yı tüketen önemli etkenlerden biri nüfus artışıdır. Nüfus artışı avlanmayı, orman tahribatını arttıracaktır. Sınırlı kaynaklar daha hızlı tükenir. Günümüzde en çok nüfus artışı Liberya, Nijer, Batı Sahra gibi Afrika ülkelerindedir.

İnsanlar böyle! Bitmedi. Diğer canlılarda durum ne:

“Şempanzeler planlı cinayetler yapmakta, komşu grupları yok etmekte, bölgesel

fetihler için savaşmakta ve gelişmiş genç dişileri kaçırmaktadırlar.

Eğer şempanzelere mızrak verilseydi ve bunun nasıl

kullanılacağı onlara öğretilseydi, işledikleri cinayetler etkinlik

bakımından bizimkine kuşkusuz yaklaşırdı.“

* Şempanzeler fetih yapıyorlar. Bölgelerini belirliyorlar. Diğer şempanzelere yabancı düşmanlığı yapıyorlar.

Hadi şempanzeler insana benziyor. Ya daha masum canlılar:

“Buna karşın, bazı hayvan popülasyonları, yok olacak biçimde

gerçekten de kendilerini tüketmiştir. Buna bir örnek, 1944'te,

Bering Denizi'ndeki St. Matthew Adası'na götürülen yirmi dokuz

rengeyiği soyudur. 1957'de sayılan neredeyse elli kat artarak

1350 olmuşken, 1963'te bu sayı dört kat daha artıp 6000'e ulaşmıştı.

Fakat rengeyikleri yavaş büyüyen likenlerle beslenirler ve

hayvanların göçecek başka yeri olmadığından bu likenler, otlanma

nedeniyle St. Matthew Adası'nda yeniden yetişme şansı

bulamaz. 1963-1964'te yaşanan sert bir kış adayı vurduğunda,

kırk bir dişi ve bir kısır erkek dışındaki tüm hayvanlar, binlerce

iskeletle darmadağın olmuş bir adada, ölmeye mahkum bir

popülasyon bırakarak açlıktan öldü. Benzer bir örnek bu yüzyılın

ilk on yılında, Hawaii'nin batısındaki Lisianski Adası'na

tavşanların getirilmesiyle yaşandı. On yıl içinde, tavşanlar gündüz

sefası ve tütün dışındaki tüm bitkileri tüketerek farkında

olmadan kendilerini bitirmişlerdi.”

* Nüfusları hızla artıyor. Onlar bile canlıların tükenmesine neden oluyorlar, fırsatları olduğunda. Kendi varlıklarının altını oyuyorlar. Elbette bunu bilinçli olarak yapmıyorlar tıpkı insanlar gibi. :-)

Jared Diamond bunları anlattığı konuya aslında şöyle girer:

“Yakın zamana kadar çevreci arkadaşlarımın çoğuyla paylaştığım

nostaljik bakış, insanın geçmişi pek çok başka bakımdan

Altın Çağ olarak görme eğiliminin bir parçasıdır. Bunun

meşhur bir taraftarı, insanlar Arasındaki Eşitsizliğin Kaynağı

adlı eseriyle, Altın Çağ'dan etrafında tanık olduğu mutsuzluğa

dek gerçekleşen çürümenin izlerini sürdüğü on sekizinci yüzyıl

Fransız filozofu Jean-Jacques Rousseau'ydu. On sekizinci

yüzyılın Avrupa kaşifleri Polinezyalılar ve Amerikan yerlileri

gibi endüstri öncesi toplumlarla karşılaştığında, bu toplumların

insanları Avrupa salonlarında, hala süren bir Altın Çağı

yaşayan, uygarlığın dinsel hoşgörüsüzlük, siyasi zorbalık ve

sosyal eşitsizlik gibi lanetlerinin ulaşmadığı "asil yabanıllar"

olarak idealleştirildiler.

Klasik Yunan ve Roma zamanı bugün bile yaygın olarak

Batı uygarlığının Altın Çağı olarak görülmektedir. ironik biçimde,

Yunanlılar ve Romalılar da kendilerini geçmişteki Altın

Çağ'ın bozuntuları olarak görüyorlardı. Roma şairi olan

Ovid'in onuncu sınıftaki Latince dersinden hatırladığım şu

satırları yarım yamalak ezberimdedir: "Aurea prima sata est

aetas, quae vindice nullo - Önce, insanların kendi özgür istek-

leriyle dürüst ve erdemli olduğu -Altın Çağ vardı." Ovid, kendi

zamanındaki yaygın vahşet ve savaşla bu erdemlere karşıt bir

durumdaydı. Yirmi ikinci yüzyılın radyoaktif çorbası içinde

hala yaşayabilen insanların, bir karşılaştırma yapıldığında

sorunsuz olarak görülecek bizim çağımız için de aynı nostaljik

biçimle yazacağına şüphem yok.”

* Aslında hiç yaşanmamış "nostaljik Altın Çağ". :-)

“BUNLAR, ÇEVRECi BAKIŞIN, varsayılan geçmiş Altın Çağ'ını gittikçe

mitsel hale getiren yakın zamandaki bazı keşiflerdir. Şimdi

başta belirttiğim büyük sorunlara geri dönelim. İlk olarak,

geçmişte yaşanan çevresel zararlara ilişkin keşifler pek çok

çağdaş endüstri öncesi halkların korumacı uygulamalarına

ilişkin açıklamalarla nasıl bağdaştırılabilir? Açık ki, bütün

türlerin soyu tükenmedi ve bütün habitatlar tamamen imha

edilmedi, dolayısıyla Altın Çağ tamamen karanlık olamaz.

Bu çelişkiye karşılık şu cevabı önereceğim: Küçük, köklü ve

eşitlikçi toplumlar, yerel çevreleri hakkında bilgi edinmek ve

kendi çıkarlarını algılamak için oldukça fazla zamana sahip

oldukları için korumacı nitelikte uygulamalar geliştirme yönünde

evrimleştikleri hâlâ bir gerçektir. Oysa insanlar tanımadıkları

bir çevreye aniden yerleştiklerinde (Paskalya Adasındakiler

ve ilk Maoriler gibi) ya da arkalarındaki bölgeye zarar

veren insanlar yeni sınırlara ilerleyip (ilk yerlilerin Amerika'ya

ulaşması gibi) bu sınırların ötesine geçtiğinde veya insanlar

yıkıcı gücünü anlamak için yeterli zamana sahip olmadıkları

yeni teknolojileri elde ettiklerinde (şimdi tüfekleriyle güvercin

popülasyonlarını yok eden çağdaş Yeni Gineliler gibi) zarar

verme ihtimali daha fazladır. Çevresiyle temasta olmayan ve

zenginliği ellerinde tutan merkezi güçler tarafından yönetilen

toplumlarda da çevre zararının görülme ihtimali vardır. Bazı

türler ve habitatlar zarar görmeye diğerlerinden daha elverişlidir

- hiç insan görmemiş, uçamayan kuşlar gibi (moalar ve fil

kuşlan) ya da Akdeniz ve Anasazi uygarlıklarının ortaya çıktığı

kuru, kırılgan ve toleranssız çevreler gibi.“

* Jared Diamond gerçekten var olmuş bir halktan mı bahsediyor. Yoksa tahminde mi bulunuyor. Tam belli değil. Diğer bahsettiği her konu için örnek halklar gösterirken, burada tanımladığı halk için bir örnek vermiyor. Doğru, geçmişte tüm türler tükenmedi, habitatlar yok olmadı. Ama bugünkü endüstriyel yaşamda da tüm türler tükenmedi, tüm habitatlar yok olmadı. Bunlar, endüstri toplumunun Dünya'ya her zaman özenli davrandığını göstermez. Aynı şekilde, geçmişte doğanın varlığını sürdürmüş olmasında, tanımladığı türden bir toplumun varlığının asıl etken olduğunu kanıtlamak da mümkün görünmüyor. :-) Tabii öyle bir toplum gerçekten var olduysa bile, nitekim böyle bir topluma örnek vermiyor.

“Baştan önleyebileceğimiz trajik başarısızlıklar ahlaki günah

olarak nitelenebilir. Bu bakımdan bizler ile on birinci

yüzyıl Anasazi yerlileri arasında iki büyük fark vardır: Bunlar

bilimsel anlayış ve okuryazarlıktır. Bizler, kaynakların kullanım

oranının bir fonksiyonu olarak sürdürülebilir kaynaklar

üzerindeki popülasyon büyüklüğünü grafik üzerinde çizmeyi

biliyoruz, ama onlar bilmiyorlardı. Geçmişte yaşanmış olan

tüm çevresel felaketler hakkında açıp okuyabiliyoruz; Anasazi

bunu yapamıyordu. Yine de neslimiz, sanki hiç kimse moaları

avlamamış ya da batı sarıçamı ve ardıç ormanıarını yok etmemiş

gibi, balinaları avlamaya ve tropik yağmur ormanlarını

yok etmeye devam ediyor. Geçmiş cehaletin Altın Çağı'ysa, bugün,

kasıtlı bir körlüğün Demir Çağı'dır.”

* Jared Diamond “Kendisinin altını oyan eski medeniyetlerin aksine bizim bilgimiz var. Dolayısıyla mazeretimiz olamaz.” der. Açıkçası ben çoğunluğun bilgisi olduğundan o kadar emin değilim. İnsanların çoğu gündelik hayatlarıyla meşguldür. Bu tür konulara odaklanmazlar. Bilgi hâlâ yaygın değildir. Yani doğadan kaynaklı bir felaket olsa bile çoğunluğun başka nedenlere bağlayacak olmasının sebebi de budur. :-) Bilgili olanlarımız da, gündelik hayatlarıyla uğraştıklarından çoğunlukla bu konuyla ilgili bir şey yapmaya isteksiz olurlar. Akılda olan ama zaman ayrılmadığından sürekli ertelenen başka planlar gibi, önem listesinde üst sıralara çıkamaz.

* Dünya tükenmeden hemen önce teknoloji yeterince gelişebilir. Başka bir gezegene taşınabilir, bir azınlık. Onlar yeni dünyalarına alışmaya çalışırken Dünya'nın bitişini seyredebilirler. Diğer senaryo ise, o güne kadar nükleer santraller yaygınlaşabilir. Füzyon nükleer santralleri gerçekleştirilebilir. Güneş panelleri, verimi %15'in epey üstüne çıkabilirse kullanışlı olur. Elektrik daha ucuzlar. Elektrikli arabalar yaygınlaşabilir. Havadaki emisyon gazlarını daha hızlı emen bitkiler geliştirilebilir, genleri değiştirilerek. Havadaki karbondioksidi emen büyük vantilatörler geliştirildi. Ağaçlardan daha hızlı emiyorlar. Sentetik karbon bazlı tanelere dönüştürüyorlar. Prototipi hazır. Bunlar, araba yakıtı olarak kullanılabilir tekrar. Bakarsınız kimsenin arabasından vazgeçmesine gerek kalmaz. :-) Afrikalılar bile nüfusu arttırmamaları konusunda belki ikna edilebilir. :-) Kaçınılmaz son engellenebilir. :-)

Bazı topluluklar tarımlarını geliştirebildiler. Bunun nedeni diğerlerine göre daha elverişli bir ortamda yaşadıklarından olabilir. Böylece av peşinde çok zaman harcamalarına gerek kalmadı. Yerleşik hayata geçtiler. Boş zamanları oldu. Başka şeylerle ilgilenebildiler. Kültür yaratabildiler. Bilgi biriktirebildiler. Teknoloji geliştirebildiler. Böylece tarım geliştiremeyen halkları fethedebildiler. Doğayı kullanabildiler. Ama yok kimsenin birbirinden farkı. :-) Daha fazla bilgi biriktirebilmiş medeniyetler amaçlarına ustaca ulaşıyorlar. Endüstri öncesi topluluklar ise aynı davranış modelinin daha basitini uyguluyorlar sadece, alıntılarda görüldüğü gibi. :-)

İlham verici alıntılar: Üçüncü Şempanze

Dergi: Ölümsüzlük

 “Çalışma, vücudun, bölünme yeteneğini kaybetmiş yaşlı hücrelerden arındırılmasını temel alıyor.

İnsan yaşlandıkça, hücrelerde DNA hasarı oluşuyor ve bu hasar, belli bir aşamadan sonra tamir edilemez hale geliyor.

Bu aşamada hücreler ya kanserleşiyor, ya kendi kendini yok ediyor veya hücresel senesens (hücresel yaşlanma) adı verilen yarı faal duruma geçiyor.”

“Fakat son çalışma, ilk kez, yaşlı hücrelerin kaldırılmasıyla yaşlanmanın geciktirilmesinden ziyade, doğrudan tersine çevrilmesinin mümkün olabileceğine işaret ediyor.

Çalışmada kullanılan peptid molekülü bu hücreleri hedef alıyor. Kimyasal dengeleri bozularak hücreler öldürülüyor.

İlacı geliştiren Dr. Peter de Kaizer, BBC'ye "İnsanlar benim deli olduğumu söylediler. İlk üç denemede haklı çıktılar" dedi.”

“Örneğin, yeni hücre yaratmak için bölünemeyecek durumda olan yaşlı hücreleri Foxo4-DRI bileşimi enjekte edilerek alınan farelerin daha uzun yaşadığı görüldü.

İnsan yaşı olarak 100 yaşında sayılabilecek 30 aylık bu farelerin hala aktif olması, ilacın etkisinin geçici olmadığını gösteriyor.”

“İlaç farelerin tüylerini yeniden çıkartırken, kuvvetlerini artırdı, karaciğer ve böbrek fonksiyonlarını düzeltti.”

“Erasmus Üniversitesi Tıp Merkezi Moleküler Genetik Bölümü'nden Peter de Keizer'e göre, "onarılamayacak düzeyde hasar görmüş zararlı yaşlı hücreleri hedef alarak yaşlanmayı geciktirebilir, hatta bir dereceye kadar geri çevirebilirsiniz".”

“Sonuçları Tıp dergisi Cell'de yayımlanan araştırmaya göre ilaç, hızlı yaşlanmaları için genetikleri değiştirilen ve doğal olarak yaşlanan (90 fare yaşı) iki fare grubu üzerinde denendi.

10 ay boyunca hayvanlara haftada üç kez peptid molekülü verildi.

10 gün içinde, farelerin yeniden tüyleri çıkmaya başladı. Üç hafta sonra hayvanların fiziksel güçleri arttı. Yaşlı fareler, ilaç verilmeyen hemcinslerine kıyasla çarkta iki kat fazla koştu.

Bir ay kadar sonra da farelerin böbrek fonksiyonları normale dönmeye başladı.”

* Farelerin tüyleri yeniden çıkmış. Ama ilaç yaşlılığın dış belirtilerini kapatmıyor sadece. Etkisi görüntüden ibaret değil. Karaciğer, böbrek gibi organların fonksiyonunu düzeltmiş. Yaşlılık belirtileri göstermesi beklenen farelerin fiziksel gücü artmış.

“Dünya nüfusunun fazla artması halinde, kıt olan doğal kaynakları korumak için sert önlemler alınabilir. Örneğin Çin'de 1970'lerdeki hızlı nüfus artışını engellemek için yakın zamana dek tek çocuk politikası uygulanıyordu.

Ortalama ömrün uzaması halinde genellikle nüfus artışı olacağı sanılır. Ama gerçekte öyle değildir. Nüfus artışını belirleyen şey doğum oranıdır.”

“2015'te İngiltere ve Galler'de anneler ortalama 1,8 çocuk doğurdu. Toplumun sağlık ve eğitim konusunda kaydettiği gelişmeler sayesinde, fazla sayıda çocuk ölümleri olmadığından fazla doğum da olmuyor.”

* Yaşlanma durdurulursa nüfus artacak mıdır. Ben o kadar emin değilim. Çocuk ölümleri olmayan ülkelerde çok az çocuk yapmaya gerek duyuluyor. İnsan geleceğe kendisinden bir şey bırakabilmek için çocuk yapmak ister. Eğer sonsuza kadar yaşayabilecek olsa neden çocuk yapmak istesin. :-) Yetiştirme sorunlarıyla uğraşmak istesin. Hadi içgüdüsel olarak yapmak istedi. Zaten bu tedaviye ulaşabilecek kadar zenginse eğitim durumu da fena olmayacaktır. Belli bir bilinci de edinmiş olacaktır; Tıpkı şimdi zengin ülkelerde çok az doğum olması gibi. Muhtemelen sadece bir çocuk yapacaktır, tabii bu tedaviyi alanların çocuk yapması henüz yasaklanmamışsa. :-) Birkaç yüzyıl sonra belki başka gezegenlerde de medeniyet kurmak mümkün olabilir. O tedaviyi almış zengin insanların çocukları başka gezegenlere giderler. O zaman Dünya'nın kaynaklarının kalabalığa yetememesi endişesi ortadan kalkar. :-)

“Google'ın ana şirketi Alphabet'in alt şirketlerinden biri olan Calico, insan ömrünü kontrol eden biyolojik süreçleri anlamayı ve daha uzun ve sağlıklı bir ömür sürmeyi sağlayacak müdahalelerde bulunacak ileri teknoloji ürünlerini geliştirmeye çalışıyor.”

* Evet, Google'in bu konuyla da ilgileniyor olması ilginç. :-)

“Ayrıca, yaşlanmayı geciktirmeye yönelik tedaviler oldukça pahalı. Foxo4-DRI tedavisi insanlara uygulanmaya başlansa bile bu ilacın 10 mg'ı birkaç bin euro'yu bulur.”

“Sorunun bir de etik boyutu var: Yaşlanmayı geri çevirmeye yönelik tedavi herkese açık hale gelinceye dek toplumda ikilik oluşması, sadece bu tedaviye gücü yeten insanların ömrünün uzatılması riski ortaya çıkıyor.

Dünyada zaten büyük bir toplumsal eşitsizlik söz konusu. Örneğin Afrika'nın yoksul bölgelerinde doğan bir çocuğun olanakları ile Londra'nın zengin bir semtinde doğan çocuğunki birbirinden çok farklı.

Ömrü uzatma tedavisi eşit olarak herkese açık olduğunda ise artan bir yaşlı nüfus sorunu ortaya çıkacaktır.”

* Bu tedavi uzun süre herkese açık olmayacak; Diğer pahalı tedavilerde de olduğu gibi. Yeni teknolojileri önce zenginler alabiliyor. Zamanla orta sınıfın da alabileceği kadar ucuzluyor. Belki sonraki yüzyıllarda bu tedavi de orta sınıfın ulaşabileceği kadar ucuzlayabilir. Dolayısıyla bunda sıra dışı bir durum yok. İnsanlar zaten hiç eşit olmadılar. :-)

“Bir bilim adamının ifadesiyle "Birkaç insanın uzun yaşaması yerine, bütün kaynakları herkesin daha sağlıklı bir yaşam sürmesi için kullanmak çok daha iyi." “

* Kanser tedavisi pahalıdır. Zaten hastaların çoğunu kurtaramayız. Kaynakları, onların ömürlerini azıcık daha uzatabilmek için harcamak yerine, kanser olmayan çoğunluktaki insanların sağlıklı bir yaşam sürmesi için kullanmak daha iyi. O bilim adamının bakış açısı bu görüşe benziyor ne yazık ki. Şimdi pek doğru gibi görünmüyor tabii. Hem belli mi olur. Bu tedavi bile zamanla ucuzlar, orta sınıf da kullanır. :-) Mesela kafa nakli (ya da daha doğru ifadeyle tam vücut nakli) de çok pahalı olacaktır. Çok az insan bu ameliyata girebilecektir; En azından ilk zamanlarında. Ee, o zaman tekniği geliştirmeye kaynak harcanmasın mı! :-)

* Değişim için ölüm gereklidir gibi şeyler diyenler vardır; Sanki ölümsüzlük hiç umurlarında değilmiş gibi. Bakmayın öyle demelerine, kendilerini kandırmaya çalışmaktadırlar. Çoğu insanın ölümü mümkün olduğunca düşünmeden yaşamaya çalışmasının nedeni budur. Ölümsüzlük hissi verir. :-) Tatmin oldukları bir hayatı olan herkes ölümsüzlük fantezisine ilgi duyar. Ölümsüzlük, zaten huzursuz bir hayatı olanlar için sıkıcı olur. :-)

Haberin Tamamı:

DERGİ - Yaşlanmayı önlemek mümkün mü?

Fareleri 'gençleştiren' ilaç insanlarda denenecek

Konferans: Garry Kasparov: Zeki makinelerden korkmayın. Onlarla birlikte çalışın.

Teknolojiden olabildiğince faydalanmak istiyorsak korkularımızla yüzleşmeliyiz ve insanlığımızı ortaya koymak istiyorsak bu korkulara galip gelmeliyiz, diyor Garry Kasparov. Tarihin en büyük satranç ustalarından biri olan Kasparov, 1997 yılında hafızalara kazınan bir satranç maçında IBM süper bilgisayarı Deep Blue'ya yenildi. Zeki makinelerin en büyük hayallerimizi gerçekleştirmemize yardım edeceğine dair gelecekle ilgili görüşlerini bizimle paylaşıyor.

“Bu rekabetçi söylem bugün artık her yerde.
Makinelere karşı yarıştayız. Kavga hatta savaş bile
diyebilirsiniz buna. İşler ortadan kalkıyor.
İnsanların yerini makineler alıyor, sanki insan
kalmamış gibi. "Terminatör" ve "Matrix" gibi
filmlerin artık gerçek olması yeter de artar bile.
İnsan beyninin veya bedeninin bir bilgisayarla
veya robotla eşit şartlarda kapışacağı çok az alan
kaldı. Aslında, keşke bu kadar az olmasaydı.”

“Bundan yalnızca 12 yıl sonra, canımı zor
kurtardığım bir maçta tek bir bilgisayara karşı
savaşıyordum. Bu maça, Newsweek dergisinin
kapağında "Beynin Son Çırpınışı" demişlerdi.
Baskı yok canım.
(Gülüşmeler)”

“Ama o ilk oyuna
başladığımda o şeyin kapasitesinden pek emin
olamadım. Teknoloji çok çabuk gelişebilir, IBM
ise dev bir yatırım yapmıştı. O seti kaybettim.
Sonra elimde olmadan merak ettim, bu şey
yenilmez olabilir miydi? Çok sevdiğim satrancın
sonu muydu bu? Bunlar insani endişeler, insani
korkulardı ve emin olduğum bir şey vardı. O da
rakibim Deep Blue'nun böyle kaygıları
olmadığıydı.
(Gülüşmeler)”

“Bugün bile, son model cep
telefonunun içindeki ücretsiz satranç uygulaması
dahi Deep Blue'dan daha güçlüyken insanlar hâlâ
satranç oynuyor, hem de eskisinden de fazla.
Felaket tellalları, makinenin egemenliğine giren bir
oyuna bir daha kimsenin elini sürmeyeceğini
söyledi. Ama yanılıyorlardı, haksız çıktılar. Konu
teknoloji olduğunda, felaket tellallığı hep çok
popüler olmuştur.”

“Deep Blue galip gelmişti. Zeki miydi peki? Hayır,
değildi. Alan Turing ve bilgisayar biliminin diğer
kurucularının umduğu şekilde değildi en azından.
Görüldü ki donanım yeterli hıza ulaştığında ve
algoritmaların zekâsı keskinleştiğinde kaba kuvvet
satrancı ezip geçebiliyordu. Oysa elde edilen
sonuca bakıldığında büyük usta seviyesindeki
satranç oyunlarında Deep Blue zekiydi. Ama
dakikada 200 milyon hamle hesaplayabilen
inanılmaz hızına rağmen Deep Blue'nun yöntemi
insan zekâsının merak edilen gizemlerini
kavramamıza pek yardımcı olamadı.”

“Everest Dağı bendim ve Deep Blue
zirveye ulaşmıştı. Aslına bakarsanız, bunu yapan
Deep Blue değildi tabii ki, onun insan
yaratıcılarıydı bunu başaran, Anantharaman,
Campbell, Hoane ve Hsu. Onlara şapka
çıkarıyorum.”

“Yaralarımı yalarken, Deep Blue'ya
karşı giriştiğim mücadeleden ilham alarak
çıkmıştım. Eski bir Rus atasözünün dediği gibi:
Bükemediğin eli öpeceksin. Sonra düşündüm.
Bilgisayara karşı oynarken, yanımda başka bir
bilgisayarla güçlerimi birleştirsem nasıl olurdu?
İnsan sezgileriyle makinenin hesaplama gücü,
insan stratejisiyle makinenin taktikleri, insan
tecrübesiyle makinenin hafızası birleşse oynanmış
en mükemmel oyun olmaz mıydı?”

“Pek yakında, makineler taksi şoförü, doktor ve
profesör olacaklar. "Zeki" olacaklar mı peki? Bu
tanımlamaları filozoflara veya sözlüklere
bırakmayı tercih ederim. Asıl önemli olan soru şu,
biz insanlar bu makinelerle yaşama ve çalışma
konusunda ne hissediyoruz?”

“Makineyle iş birliği içinde çalışan insan hayal
değil. Bu günümüzün bir gerçeği. Yabancı dilde
bir gazetede yer alan bir makalenin içeriğini
öğrenmek için çevrimiçi çeviri araçlarını
kullananlar bunların mükemmel olmadığını bilir.
Sonra, bize verdiği çeviriyi anlamak için insan
tecrübemizi kullanırız. Makine de bizim
düzeltmelerimizden doğrusunu öğrenir. Bu yöntem
hastalık teşhisinde ve güvenlik analizinde gitgide
yaygınlaşıyor. Makine verilerin üzerinden geçiyor,
olasılık hesaplaması yapıyor ve işin yüzde 80 veya
90'lık kısmını hallederek insanların analiz
yapmasını ve karar verme sürecini kolaylaştırıyor.”

“Makinelerle savaşmış ve kaybetmiş biri olarak
şunu söylemek istiyorum, bu harika bir haber. Tüm
meslekler er ya da geç bu baskıyı üzerinde
hissedecek. Bunun aksi olursa, insanlık ilerlemeyi
durdurmuş demektir. Teknolojik gelişmenin nerede
ve ne zaman duracağına biz karar veremeyiz.
Yavaşlamak ise söz konusu olamaz. Aslına
bakarsanız, hızlanmamız gerek.”

“Makineler hesap yapabilir.
Biz ise anlama gücüne sahibiz. Makineler talimata
göre çalışır. Bizim ise bir amacımız var. Makineler
nesneldir. Biz ise tutkuluyuz. Makinelerimizin
yapabildiklerinden endişe duymamıza gerek yok.
Aksine, bugün yapamadıkları bizi
endişelendirmeli.”

Garry Kasparov'un TED Konferansının Hatırlattıkları

On sekizinci yüzyılın Avrupa'sını kasıp kavuran bir makine vardı. Satranç oynayan bir makine. Gösterilere çıkarılırdı. Rakiplerini zorlardı. İnsanları şaşırtırdı. Bu makine The Turk'tü! Oldukça gizemliydi. Neydi ki bu! İzleyiciler kanıtlayamıyordu. Ama bu ilginç makine göründüğünün aksine kendi kendine oynamıyordu. İçinde gizlenen bir satranç oyuncusunun yardımıyla oynuyordu. İzleyiciler, güzel bir gösteri izlemiş oluyorlardı. Kasparov, Deep Blue'ya gizlice talimat veren bir satranç oyuncusunun varlığından bahsetmişti. Deep Blue The Turk'e benzetilmişti. Game Over: Kasparov and the Machine belgeselinde de konudan bahseder.

Aslında 1990'daki teknoloji böyle basit hileyi yapmaya yeterli olurdu. IBM hile yapmaya niyetli olsaydı bunu çok önce de yapabilirdi. 1997'ye kalmazdı. Hatta 1996'da da yenilmezdi Deep Blue. Sahi 1996'daki ilk maçta niçin böyle iddialar dile getirilmemişti. Aslında iyi gidiyorken, insan müdahalesi yüzünden yenilmiş olamaz mıydı, Deep Blue. :-)

AlphaGo Go oynuyor. Hem de iyi oynuyor görünüyor. En iyi Go oyuncusunu, Lee Sedol'ı yendi 2016'da! Ama hile yapıldığı, insan müdahalesi olduğu kimsenin aklına gelmedi. Kimse Google'ı suçlamadı; AlphaGo'yu Google'in DeepMind şirketi geliştirmişti. Üstelik Go satrançtan daha karmaşıktır. Yani bilgisayarın satrançta insan müdahalesine ihtiyacı varsa, Go oyununda bu ihtiyaç daha da belirgin olmalıydı. Bilgisayarın zeka gerektiren şeylerde bile üstün gelebileceği, insanlara artık daha mümkün görünmeye başladı, sanırım. Kanıksandı.

Kasparov için satranç öncelikliydi. IBM için ise asıl vurgulamak istediği dakikada 200 milyon hamle hesaplayabildiğiydi. Bu modelin, Deep Blue yazılımını bile çalıştırabilen çok hızlı bir sunucu olduğunu kanıtlamaktı. Potansiyel müşteri şirketlere, bu model sunucularının ne kadar işlerine yarayabileceğini göstermesinin dikkat çekici bir yolu da bu satranç maçıydı. İşe yaradı da. Hisseleri yükselmişti.

Kasparov'un konferansında bahsettiği tam da o felaket tellalları gibi düşündüğünü varsayardım. Ama Deep Blue'yla mücadelesinden ilham almış. Zamanla fikirlerini değiştirmiş. Kasparov'dan benim fikirlerime yakın şeyler duymak sevindirici. Artık teknolojiye daha çok güveniyor.

Terminatör, gerilimin iyi verildiği bir film olabilir. Jamas Cameron fena felaket tellallığı yapmıştı. Ama Jamas Cameron'ın da böyle bir geleceğe inandığını sanmıyorum. Sadece, felaket tellallığı izleyici toplamayı kolaylaştıracaktı. Kendisi Titanik'i incelemeyi sever. Hobisidir. Defalarca okyanusta Titanik'e inmiştir. Elbette gelişmiş robot denizaltılarıyla incelemiştir. Yani son teknolojiyi kullanmaya bayılır. Onlardan korkmaz.

Kasparov “Makineler hesap yapabilir. Biz ise anlama gücüne sahibiz. Makineler talimata göre çalışır.” diyor ve ekliyor; “Makinelerimizin yapabildiklerinden endişe duymamıza gerek yok.”. Doğru, endişelenmeye gerek yok. Ama bunun nedeni, anlama kapasiteleri olmamasına bağlanmamalı. Makineler hep böyle kalacakmış gibi anlatmış Kasparov. Günümüzde araba plakası okuyabilen sistemler kullanılmaktadır. Her araba geçtiğinde okuması iyileşmektedir. Öğrenmektedir. Sistemdeki yapay sinir ağları yeni bağlantılar kurmaktadır. O plakayı anlamaktadır. Elbette çok basit veri bağlantıları oluşturmaktadır. Google Çeviri ise daha yüksek seviyede anlamaktadır. Çünkü daha büyük veriler arasında daha karmaşık bağlantılar kurmaktadır. Tercüme kalitesini arttırmaktadır, kullanıcılardan da öğrenerek. Yani “nereden itibaren anlamaya başlamak” olduğunu gösteren belirgin bir sınır yoktur, genel kanının aksine. Doğru, Deep Blue hiç anlayamayacaktı. Çünkü O'nda yapay sinir ağı yoktu. Ama IBM Watson'da yapay sinir ağı var.

Komşu kedilerin, bahçesini tuvalet olarak kullanmasından usanmıştır Bob Bond. Bahçeye giren kedileri tanıyan yazılım geliştirmeye karar verir. Bahçeye kedi girdiğinde otomatik sulama sistemini açacaktır. Elbette bunu yapay sinirler kullanarak yapacaktır Nvidia programcısı Bob Bond. Sonra sisteme internetten milyonlarca kedi fotoğrafı yükler. Kamera kedileri diğer hayvanlardan ayırmayı öğrenir. Başta kedilerin %30'unu tanıyabiliyordur. 3 ay içinde %60'a çıkar, programcının kendisinin çektiği fotoğrafları eklemesinin de yardımıyla. Ve artık bahçeye gelen kedilerin %90'ını tanıyor!

Bu program kedinin ne olduğunu bir ölçüde anlıyor. Bizler kediyi daha kapsamlı anlıyoruz. Bir biyolog ise çok daha kapsamlı anlar. Onun kafasında oluşturduğu kedi modeli çok daha kapsamlıdır. Programın oluşturduğu model sadece grafiktir. Bizler biraz daha detaylı tarif edebiliriz. Ama biyoloğun tarifi kuşkusuz çok daha detaylı olacaktır; Sadece şekli, sesi ve 1-2 numarasıyla sınırlı kalmayacaktır. Program da, biz de, biyolog da kediyi farklı düzeylerde anlamaktadır!

Bu arada, AlphaGo'ya milyonlarca oyun yüklenmişti. Kendisine karşı defalarca kez oynaması sağlanmıştı. Oyunu öğrendi, yapay sinir ağı sayesinde. Sezgi gibi bir şey kazandı deniyor. Şey, öğrenmek yeterince tanımlamadı, ustalaştı diyebiliriz. Bitmedi! Yine DeepMind yazılımı yürümeyi, engellerden atlamayı, duvarlarda yönünü değiştirmeyi öğrendi. Bunu kendi kendine yaptı. Sanal bir ortamda, sadece ödül sistemiyle teşvik edildi. Şirketin başka bir projesinde yazılıma 5000 tane film ve dizi gösterildi. DeepMind dudak okumayı öğrendi, aktörlerin konuşmalarını takip ederek. Bazen belge ve kitap taradığımız oluyor, bilgisayara geçirmek için. Ama çoğu harfi düzgünce dijitalleştiremiyor yazılımlar. DeepMind bu konuda da işe yarayacaktır muhtemelen. Farklı biçimlerde yazılarla sıkça karşılaştıkça harfleri öğrenecektir. Kaliteli şekilde tarama sağlanabilecektir. Google zaten kitapları dijitalleştiriyor. Böylece aramalara dahil edilebiliyorlar. DeepMind'i bu amaç için de kullanması şaşırtıcı olmayacaktır.

Zamanla daha karmaşık modelleri tanıyacak bilgisayarlar. Büyük veriler arasında karmaşık bağlantılar kuracak. Sonunda kendisinin de bir modelini oluşturacak. Yani bilinç olgunlaşmaya başlayacak. Bu 200-300 yapay sinir tanımlanmış makinelerde olmayacak. Milyon tane yapay sinir tanımlanmış bilgisayarlarda olacak.

İşte o zaman büyük tartışmalar başlayacak. Bilgisayarlar daha da karmaşık şeyleri anlamaya başladığında, insanların çoğu bunu hemen hissetmeyecekler. Ve nereden sonra, onların artık bir bilinci var denilebileceğine kolayca karar veremeyecekler. Onları bundan böyle işlerimizi yapmaya zorlayacak mıyız? Kölelerimiz gibi kullanmaya hakkımız olacak mı? Onlar gerçekten anlıyor mu denilecektir. Onlara insan hakkı verilmeli midir diye tartışılacak. Onlar özgür müdür, yoksa bizim malımız mıdır diye sorulacak. Bazıları onların artık anlayabiliyor olduğunu uzun süre kabul edemeyecek. İnsanlar tehdit altında değildir. İlla bir tehdit aranacaksa; Tehdit altında olanlar aslında makinelerdir. Anlayabiliyor oldukları halde belki uzun süre köle kalmaya devam edecekler. :-)

Sahne: Mütevazilik

Sahne: Mütevazilik paylaşan: okanozcelik
Max:
Her Einstein. Max Lauva;
Prusya akademisinde Max Planck için çalışıyorum;
Tanıştığımıza çok...
Patent Ofisi Yöneticisi:
Galiba aradığınız kişi O.
Saçını taratıp, kendine çeki düzen verdirmeye çalıştım.
Ama adam umutsuz vaka. :-)

Max:
Albert Einstein. Görelilik ilkesinin yazarı...
Albert:
Görelilik ilkesinin yazarı Galileo;
Ben sadece bir revizyon yaptım.
Max:
Çok mütevazisiniz.
Marcel (arkadaşı):
Kesinlikle öyle değil. :-)

Max:
Çoğu bilim insanının ömründe başardığından fazlasını başardınız.
Bunu nasıl yaptınız!?
Albert:
Merakla herhalde... :-)
Marcel:
Bir de, fark edilmek istiyordu. :-)

Albert:
Işık kütle taşır!
Max:
Ama bu imkansız.
Albert:
Olabilir. Belki de Tanrı bütün bunlara kahkahalarla gülüyordur. :-)
Bence bu kuram, enerjisi hayli kararsız olan elementler kullanılarak
test edilebilir.

Sahne: Sadece İşi

Sahne: Sadece İşi paylaşan: okanozcelik
Pauline:
Şimdi. Kilerinizi doldurmak için pazara gidelim mi, ne dersin?
Mileva:
Aa. çok cömertsiniz ama maalesef kütüphaneye gitmem gerek.
Birkaç saatliğine Hans'a bakabilirsiniz diye umuyordum...
Pauline:
Ama ben daha yeni geldim.
Mileva:
Evet, ama Albert'le önemli bir makaleyi bitiriyoruz!
Pauline:
Mileva, hayatım...
Albert'imin yardımına ihtiyaç duymadığı tek bir konu varsa,
o da bilimdir.
Ama hayatının geri kalanında çok çaresizdir! :-)
Ne kadar şanslı ki, bir karısı var.

Konferans: Elektronik Çizelgelerin Doğuşu

TRT4 Açık Öğretim'de Lotus'u öğretmeye çalışırdı. En çok bilineni Microsoft Excel'dir. Elektronik Çizelgelerden bahsediyorum. İşte bu konferans, bu fikrin ilk nasıl ortaya çıktığını anlatmaktadır.

“Steve Jobs, 1990'da "Elektronik çizelge sanayiyi ileri taşıdı." "VisiCalc, Apple'ın başarısını hiç bir şeyin yapmadığı kadar artırdı." dedi. Daha samimi bir ortamda Steve, "Eğer VisiCalc başka bir bilgisayar için yazılmış olsaydı, şimdi başka birisiyle görüşüyor olurdun." dedi.”
(İlk elektronik çizelge Apple için geliştirilmiş görünüyor. :-) )

“VisiCalc kişisel bilgisayarların iş yerlerine girmesinde etkili oldu. Peki bu nasıl ortaya çıktı? O neydi? Onu yapmak için neler yaşadım? Ben programlamayı 1966'da 15 yaşındayken öğrendim— bu fotoğraf çekildikten sadece bir kaç ay sonra. O günlerde çok az lise öğrencisinin bilgisayara erişim imkanı vardı. Fakat biraz şans biraz da sabır sonucunda şehirde bilgisayar bulabildim.”

“İşte benim ödevim. Yine sayılar, kelimeler, anlamlı bir şeklide dizilmiş. Bir sürü hesaplama—hesap makinelerimizle yatar kalkar olmuştuk. İşte benim hesap makinem. Cadılar Bayramı partisi için hesap makinesi kılığına girmiştim.”

“Sonra dedim ki, değerleri herhangi bir yere koymana imkan vermek yerine, olayı neden ızgarayla sınırlandırmayayım ki? Sonra bir hücreyi işaretlediğinde, bilgisayar sırayı ve sütunu aynı bir isim olarak koyabilirdi. Ve bunu bir harita gibi yapsam, ve en yukarıya ABC ve yanına sayıları koysam, formülde B7 gördüğünde ekranda tam olarak nerede olduğunu görecektin. Eğer formülü kendin yazmak zorunda kalsan, ne yapılacağını bilirdin. Kullanıcıyı ızgarayla sınırlandırmak problemi çözmeme yardımcı oldu.”

“Fakat bu çok sınırlayıcı değildi — hâlâ herhangi bir hücreye herhangi bir değer ve formül koyabiliyordun. Nerdeyse 40 yıl sonra bile bu işi böyle yapıyoruz.”

“Arkadaşım Bob ve ben bu ürünü birlikte üretmeye karar verdik. Programın tam olarak nasıl çalışması gerektiği ile alakalı biraz daha çalıştım. Belge yerine geçecek bir formül çizelgesi yazdım. Bu bana ayrıca tarifini yaptığım kullanıcı arayüzün avam tabakaya az ve öz olarak anlatabileceğinden emin olmama yardımcı oldu.”
(“avam tabaka” dediği son kullanıcılardır. :-) )

“Bu testlerden biri için Pepsi örnek olayını hazırladım. Yazıcı henüz çalışmıyordu, bu yüzden her şeyi elle yazmak zorunda kaldım. Kaydetme tuşu çalışmıyordu, bu yüzden ve sürekli bozuluyordu. Formülleri tekrar tekrar girmem gerekti. Bir sonraki gün sınıfta, elimi kaldırdım; hoca beni çağırdı ve örnek olayı sundum. Beş yıllık tahminleri hesaplamıştım. Bütün farklı senaryoları hazırlamıştım. Sunumdan mükemmel bir sonuç aldım. VisiCalc faydalı olmuştu bile.”

“Profesör, "Bunu nasıl yaptın?" dedi. Tabi ben ona gizli programımızdan bahsetmek istemedim.
(Gülüşmeler)
Dedim ki: "Bunu ve şunu aldım, sonra bununla çarptım ve bundan çıkardım."
"Peki neden bir oran kullanmadın?" dedi.
"Hah! Bir oran mı — bunun kadar kesin olamazdı." dedim. Ama "Bölme henüz çalışmıyor." demedim.
(Gülüşmeler)”
(Harvard İşletme dersindeler. O zamanlar hesap defterleri tutulurdu. Elektronik çizelge diye bir şey yok. Profesör, yeni geliştirilen programdan habersizdir. :-) )

“Haziran 1979'da yayıncımız VisiCalc'ı New York'ta büyük Ulusal Bilgisayar Konferansında küçük bir stantta dünyaya duyurdu. The New York Times konferans hakkında komik bir makale yayınladı. "Makinalar sanki bir dini ayin gibi işliyor... Hatta inananlar toplanırken, Coliseum yazılı odadaki ressamlar bu tapınağa bir şeyler ekliyorlar, dikkatlice sarı üstüne siyah renkle kocaman 'VISICALC' yazıyorlar. Selam sana ey VISICALC!" New York Times: "Selam sana ey VISICALC!"
(Gülüşmeler)”

“Bu yaklaşık iki yıl kadar popüler iş dünyası yayınlarında elektronik çizelgeden son bahsedilişiydi. Çoğu insan bunu hâlâ anlamadı. Fakat bazıları anladı.”

Sahne: Cesaret

Sahne: Cesaret paylaşan: okanozcelik

Ramanujan asal sayılarla ilgili formülleri hayal edebilmektedir. İlginç bir şekilde formüller doğru da çalışmaktadır. Ama ispatlayamamaktadır. Şaşırtıcıdır. Formülün nereden geldiğini gösterememektedir. Kendisi “Zihnim sizinle aynı şekilde işlemiyor. Bilmiyorum” gibi şeyler diyebilmektedir. Sadece sezgisel kalmaktadır!

Yani, evet, iyidir. Ama belki gerçekten de, o kadar da çok iyi değildir, kim bilir. Emin olunamaz. Şu ya da bu nedenle, cesaret kırıldığında insan değişir. Cesaretinde gelgitler oluşur, artık belirgin değildir. Kafayı tam konsantre olarak o tek konuya vermek, artık eskisi kadar “anlamlı” gelmemeye başlar. Yeniden heves gerekir. :-)

Littlewood:

İki noktadan bahsetmem gerek.

İlki Ramanujan'ın asallarla

ilgili çalışması.

Kendi başına dahice olsa da

aslında yanlış.

Diğer nokta ise daha karmaşık.

Ramanujan ile elde ettiğin şey

bir mucizeden farksız.

Delikanlı, şimdiye kadar anlayabildiğim

her türlü harikuladeliği aşıyor.

Jacobi'yi unut, onu Newton ile

karşılaştırabiliriz.

Littlewood:

Bu maksatla senin de bir sorumluluğun var.

Onu kollamalısın ve çalışmasının bir

anlamı olduğundan emin olmalısın.

Hardy

Teoremin yanlış.

İşte bu yüzden ispat işinde bana nihayet...

...güvenene kadar daha

fazlasını yayınlayamayız.

Sezgi seni ancak buraya kadar getirir.

Hardy:

İnan ya da inanma, eğer

yataklardan...

...yolunu bulabilirsen,

etrafta hala birkaç kitap var.

Bıraktığın kanıtlar...

Müthiş.

Gerçekten müthiş.

Çalışmaya yeniden başlıyor muyuz?

Hardy:

Ramanujan konusunda endişeliyim.

Bertie:

Niye?

Hardy:

Çok da kendinde görünmüyor.

Bertie:

Sen bununla ilgili ne bilirsin ki?

Hardy:

Çok az, itiraf ediyorum.

Ama iyi göründüğünü düşünmüyorum.

Değişmiş görünüyor.

Geçen gece sezgi konusunda korkunç

bir kavga ettik. Hiddetle ayrıldı.

Bir gün sonra bu

müthiş ispatları çıkarttı.

Bertie:

Harold, kendi bildiğini okuyorsun.

Hardy:

Ne demek istiyorsun?

Bertie:

Sen ve kahrolası katılığın

nihayet onun cesaretini kırdı.

Hardy:

Şimdi biraz daha özenli davranmaya

başladın.

Bence Başkan MacMahon ile tanışmalısın.

Kombinatorikçilerin

üniversitedeki lideridir...

...ve senin en ateşli

karşıtlarından birisi.

Bölüntülerin yapılamayacağını düşünüyor.

Özellikle de senin gibi biri tarafından.

Ramanujan:

O zaman çok yükseğe saymaya
başlasa iyi eder.

Sahne: Ama asıl olay farklı çıkartmalar alıp aynı bisikletlere yapıştırmakta

Sahne: Ama asıl olay farklı çıkartmalar alıp... paylaşan: okanozcelik
Alan: Çinliler bisikletleri daha ucuza daha çabuk üretebiliyorlardı, o zaman bu iyi fikir gibi görünmüştü...

Alan: Onlara iyi sağlam bisiklet üretmeyi öğrettik. O beceriyi alıp bisikletleri kendileri üretmeye başladılar.
Kral'ın Adamı: Şimdi de piyasayı ele geçirdiler!
Alan:
Çünkü çok ucuza satabiliyorlar.
Ama asıl olay farklı çıkartmalar alıp aynı bisikletlere yapıştırmakta!
Asya'da aynı fabrikada üretiliyorlar.
Tüm markalar orada,
ve Schwinn de onlardan sadece biri.

Ve şuna da rastlanmıştır: Avrupa'da küçük bir şirket vardır. Ürünü kendi markasıyla Avrupa'da satmaktadır. Ürün dikkatle incelendiğinde bir şey fark edilmektedir. Ürünün daha az dikkat çeken yerinde farklı bir marka etiketi daha vardır mesela. Üretici asıl üretenin kim olduğunu hafifçe belli etmek istemiştir. Bir Çin şirketinin markasıdır. Ürünü tasarlayan üreten bir Çin şirketidir. O da ürünü kendi markasıyla satmaktadır. Ama aynı ürüne farklı marka etiketi yapıştırıp bu Avrupalı şirkete de dağıtmaktadır. Ve Avrupalı bu şirket, aynı ürünü az biraz daha pahalıya satmaktadır. Muhakkak başka örnekler de vardır.

İphone bile Çin'de üretiliyor. Çin'de bir iki şehir ekonomik sisteme entegre olabilmiştir.

Sahne: Sahip olmak istemek

Sahne: Sahip olmak istemek paylaşan: okanozcelik
David:
Fanteziler gerçek dışı olmalıdır.
Çünkü aradığınız o şeyi bulduğunuz an,
O'nu artık istemezsiniz çocuklar.
Varlığınızın devam etmesi için
tutkular somut olmayan hayallerden ibaret olmalıdır.
İstediğiniz şey o değildir.
İstediğiniz O'nun fantezisidir.