Öz Farkındalık Seviyesi - Zihin Felsefesi

Bir hayvan karnının aç olduğunun farkındadır. Üşüyüp üşümediğinin farkındadır. Canının acıyıp acımadığının farkındadır. Bunlar gibi kendisi hakkında sınırlı bir farkındalığı vardır. Bir ben hissi vardır. Bu ben hissini oluşturan bileşenler sınırlıdır. Biraz daha zeki hayvan türlerinde duygular da belirmeye başlamıştır. Ben hissine o bileşenler de etki etmeye başlar.

Gordon Gallup Jr.'in yaptığı deney ilginçtir. Bir maymunun karşısına ayna koymuştur. Maymun

Resmin Sahibi: Vikipedi

aynadakinin başka bir maymun olduğunu düşünür. Ama zamanla aynadakinin kendi yansıması olduğunu keşfeder. Aynada çeşitli surat hareketleri yapmaya başlar. Ağzının içine bakar. Dişlerini karıştırır. Gözlerindeki çapakları temizlemek için kullanır. Vücudundaki doğrudan göremeyeceği çeşitli yerlerine bakmak için kullanır. Frans de Waal şunları yazıyor: “Dişiler geri taraflarına bakmak için arkalarını dönerler -bu vücut bölgesinin cazibesi düşünüldüğünde çok mantıklı bir saplantı-. Bazen "süslenecek" kadar ileri giderler. Almanya'daki bir hayvanat bahçesinde, karşısına ayna konan orangutan Suma, kafesinden marul ve lahana yapraklarını toplamış, hepsini üst üste koyup kafasına yerleştirmiş. Sonra da aynaya bakarak sebze şapkasına gönlünce bir şekil vermiş. Nikaha gidecek sanırsınız!” Evet, bu süslenme normalde yapmadıkları bir şey. Yani ayna bilmeyen doğadaki maymunlar bunu yapmıyorlar. Ama ayna karşısında, kendilerini keşfeden maymunlar süslenmek istemeye başlıyorlar. Yani öz farkındalık, kendini keşfettikçe artmaktadır aslında. Ama maymun dışında aynada kendini tanıyabilecek zekaya ulaşmış çok az hayvan türü vardır. Filler ve saksağanlar da tanıyabilmektedir. Elbette bu zekaya ulaşmamış hayvanlarda da ben hissi vardır. Sadece daha basittir. Daha az bileşenle, farkındalıkla temsil edilmektedir. Bu hayvanlar, aynadaki yansımasının kendi türündeki başka bir hayvan olduğunu düşünürler. Çünkü kendi vücutlarının çok az farkındadırlar. Nasıl göründüklerini bilmezler.

Bunlar da İlginizi Çekebilir:
Sohbet: Öz Farkındalık Oluşturmak - Yapay Zeka
Özgür İrade – Alıntı: Ray Kurzweil
Aklı Vücutta Olan Beyin - Zihin Felsefesi
Hipnoz - Zihin Kontrolü

Bir bebek doğduğunda farkındalığı çok azdır. Karnının acıktığını kısmen farkındadır. Canının yandığının kısmen farkındadır... Zaman geçtikçe daha çok şeyi fark etmeye başlar. Daha doğrusu beyin öğrenmeye başlar. İlk zamanlarda dokunduğu şeyi iyi ayırt edemez. Çok bulanık görür. Ama zamanla beyin, duyu organlarından gelen sinyalleri anlamayı öğrenir. Böylece duyuları daha belirgin hissetmeye başlar. Kendi bedeninin varlığını yavaş yavaş keşfeder. Çevresini keşfeder. Benlik kavramının oluşması ve ben bilincinin -öz farkındalık- gelişimi 22-24 aylar arasında olur. Bu dönemde bebekler üç zamiri (ben, sen, biz) bilir. Aynadaki yansımasını tanır. Resimlerdeki eşyanın ismini söyler, burun ağız gibi yüz bölümlerini tanıyıp gösterir, tuvaletini söyleyebilir, masal dinlemekten hoşlanırlar. Ben hissine bu beş duyu belirgin şekilde dahil olmuştur artık.

İnsan yaş geçtikçe kendisini daha iyi anlamaya başlar. Mesela yapabileceklerini ve sınırlarını daha iyi fark eder. Oysa insana çocukken her şeyi yapabilecekmiş gibi gelir. Bunun nedeni beyin henüz kendisini yeterince tanımadığındandır. Beyin yaş geçtikçe kendisi hakkında yeni şeyler öğrenmeyi sürdürür; bebek beyninin, duyularını, vücudunu zamanla öğrenmesinin devamı olarak. İnsanın sosyal ortamlardan aldığı geri bildirimler, kendisi hakkında daha fazla şey anlamasına yardımcı olur. Ayna karşısında kendisi hakkında daha fazla şey öğrenip öz farkındalığını arttıran maymun da bundan daha alt seviyede kendisi hakkında geri bildirim almaktadır. Öz farkındalık sabit bir ben hissi değildir. Canlılarda seviyelidir. Kendini keşfettikçe daha fazla bileşen ben hissine dahil olur.

Odadan çıkarken lambasını kapatırız. Tıraş olurken dünküyle aynı hareketleri yaparız. Telefonda bir şey kurcalamaya başlamadan önce genelde aynı sırayla programları açıp kapatırız. Günlük yaşamda davranışlarımızın bir kısmı hep otomatiktir. Farkında olmadan yaparız. Yani davranışa özellikle odaklanmadığımız sürece. Bilinç hep aynı düzeyde açık değildir. Böylece beyin daha az yorulur. Belki o davranışları yaparken başka konuları düşünebiliriz. Hayvanlar çok daha fazla davranışı otomatik olarak yapar. Çünkü günlük hayatta beynin farkında olarak yapması gereken çok az değişiklikle karşılaşırlar. Bir şeyler yemeye, tuvaletlerini yapmaya dikkatlerini vermeye çok ihtiyaç duymazlar. Bu yüzden genelde farkında değillerdir. İnsanlardan daha az şeyi farkında olarak yaparlar.

İlgili Belgeler:
Hayvanlar Kendilerini Ayna Karşısında Tanıyabilirler mi? - Bilimfili
Öz farkındalık – Vikipedi
Bebeklerde Ben Bilinci - Acıbadem