Öğrenmek Üzerine Bir Deneme

Bazı insanlar çocukken farklı dillerle karşılaşabilir. Ailesi sürekli farklı ülkelerde bulunuyorsa bu mümkün olabilir mesela. Bu çocuk yetişkin olduğunda yeni diller öğrenmekte daha hevesli olur. Çünkü çocukken sinir ağları dillerin ortak yönlerini hissetmesini sağlayacak şekilde kurulur. Dil öğrenmesine bu ağ da dahil olur. Peki çocukken tek bir dille karşılaşan insanlarda durum nasıldır. Sinir ağı büyük ölçüde anadiline göre şekillenir. Farklı diller şekillendirmeye yardımcı olmamıştır. Dolayısıyla dillerin ortak yönlerini kolay hissetmesini sağlayacak bir ağ da şekillenmemiştir. İşte bu insan yetişkinlikte ikinci bir dili bile öğrenmek de çok hevesli olmaz. Üçüncüyü öğrenmekte ise çok zorlanacaktır. Çünkü ilgili sinir ağı tamamen ana dilin ayrıntılarına göre şekillenmiştir.

Elbette bu, her konuda böyledir. Örneğin bilgisayardan örnek vereyim. Genelde bilgisayarı ilk öğrenmeye başlayan bir çocuk tek bir işletim sistemiyle karşılaşır. Bilgisayar öğreniyorum diye o işletim sisteminin arayüz ayrıntılarını öğrenir. O işletim sistemi, bilgisayar ana dili gibi kafasına yerleşir. Bu çocuk yetişkinliğinde farklı işletim sistemlerinin de olduğunu fark ettiğinde şaşırır. Kolay öğrenmek için, ilk öğrendiği işletim sistemiyle benzer yönlerini arar. Çok benzer yönü olmadığını fark edince de sıkılır. Ama bu çocuk bilgisayarı ilk öğrenmeye başladığında farklı işletim sistemleriyle karşılaşsaydı, bilgisayarı biraz daha temelden öğrenecekti. Bilgisayar kullanma dili daha esnek olacaktı, tıpkı çocukluğunda farklı dillerle karşılaşan çocuklar gibi. Yetişkinliğinde farklı işletim sistemlerini öğrenmeye daha hazır olurdu. Evet, istisnalar vardır. Ama insanların geneli böyledir. İşte bu yüzden insanlar başka işletim sistemlerini denemeye isteksizdirler, daha kaliteli olsun ya da olmasın. Kimse ana dilini, daha kaliteli diye başka bir dille değiştirmeye istekli olmaz değil mi. Çünkü çok cahil hissettirir. İnsanlar için en kolay şey, en iyi bildiği şeydir.

Aynı durum ofis programlar için de geçerlidir. İnsanlar baştan tek bir ofis programını öğrenmişlerse artık başka ofis programına çok zaman harcamak istemezler. Kendilerini çok acemi hissettirir. Bu nedenle her yeni bilgisayarında aynı işletim sistemini arayacaktır. Aynı ofis programını edinecektir, orijinal ya da korsan olsun.

Cep telefonlarında durum nedir. Her üretici Android arayüzünü biraz değiştirerek sunuyor. Kullanıcı, telefon kullanmayı öğrenirken her telefonda biraz farklı arayüzle karşılaşıyor. Dolayısıyla artık farklı arayüzleri daha kolay kabul ediyor. Bilgisayarındaki gibi daha sabit bir arayüze bağımlı olmuyor. Ama telefonda da hep karşılaştığı şeyler vardır. Telefon kullanma bilgisini oluşturan sinir ağına bunlar dahil olmuş oluyor. Dolayısıyla kullanıcı sonraki her telefonunda onları arıyor. Mesela YouTube, Play Store, Google Arama Çubuğu vs...; belki biraz daha temelden öğrenmişse apk arıyor. Elbette arayüz çok fazla değişmişse canı çok sıkılır.