Tekelcilik - Bilgisayar

1990'lı yıllar. Netscape internet tarayıcı pazarının %90'ına sahipti. İnsanlar internette dolaşmak için Netscape'i kullanıyordu. Microsoft, Windows95'e Internet Explorer'i ekledi. Birkaç yıl içinde Netscape'in pazar payı hızla düştü. Internet Explorer'in pazar payı %98'e kadar çıktı.

Microsoft, Windows paketine IE'yi ekleyerek haksız rekabet yapıyordu. Kullanıcı, bilgisayarında hazır gelen internet tarayıcısını kullanıyordu. Artık Netscape'i indirmeye ihtiyaç duymuyordu. Microsoft, Netscape'in rekabet olanağını kısıtlamış oluyordu. Artık kullanıcıların çoğu Internet Explorer'i kullanıyordu. ABD Adalet Bakanlığı Microsoft’un antitröst (tekelcilik) maddelerini ihlal ettiğini iddia eden geniş bir şikayet dosyası hazırlayarak dava açmıştı 1998'de.

Microsoft, Windows'a bir ortam yürütücüsünü hep ekler. Artık OneDrive bulut hizmetini de ekliyor. Kullanıcı masaüstünde bu hazır yazılımlarla karşılaşıyor. Bu, örneğin BS Player'e haksızlık değil mi? Ya da Google Drive'a haksızlık değil mi! Onların da rekabet olanağını engellemiş olmuyor mu Microsoft! Neden sadece Netscape'ten dolayı dava açıldı. Günümüzde de bunlardan dolayı açılabilirdi. :-)

İşletim sisteminin çeşitli bileşenlerinin görevleri, başka yazılım şirketleri tarafından verilmek istenebilir. Bu durumda her bileşen bir tekel nedeni olabilir. Örneğin Güvenlik Duvarının hazır gelmesi, Avast Antivirüs'ün pazar payını etkiler. Bu durumda Avast, Microsoft'a dava mı açmalıdır. İşletim sistemine hangi bileşenlerin eklenmesinin tekelcilik olacağının bir ölçütü var mıdır? Kullanıcı basitçe Güvenlik Duvarını kapatıp, Avast'ı kullanmayı seçebilir.

İşletim sistemi nedir? Kullanıcının günlük kullanacağı yazılımları hazır halde paketlemektir. Bir arabanın tüm parçalarının birleşmiş hali gibidir. Kullanıcı isterse arabaya yeni şeyler satın alabilir. Bu arada, arabalarda artık radyolar da hazır geliyor. Ee, bu, radyo üreticilerinin rekabet olanağını engellemiyor mu! Belki kullanıcı başka radyo seçecekti. Şimdi, araba üreticilerine de mi tekel davası açılmalı! :-)

Netscape Windows'a kurulamıyor olsaydı. Windows'ta çalışması engellenmiş olsaydı. Netscape'in Windows API'lerine erişmesini engellemiş olsaydı Microsoft. İşte o zaman gerçekten tekelcilik yapmış olurdu. Oysa kullanıcı, canı istediği zaman Netscape'i indirebilir. Kurup kullanabilirdi. Masaüstüne kısayolunu oluşturabilirdi.

Bazı dağıtımcıları, Linux paketine ortam yürütücüsü ekliyor. İnternet tarayıcısı olarak Firefox'u ekliyor. Hatta ofis yazılımı da ekliyor, LibreOffice. Kullanıcılar, masaüstünde bunları hazır buluyor. Büyük kolaylık elbette. Kullanıcı hemen kendi işlerine odaklanabiliyor. VLC Player'i indermeye ihtiyaç duymuyor örneğin. Ya da Google Chrome'i indirmiyor. Kimse Apache'nin Open Office'yle ilgilenmiyor. Paketlere eklenenler yüzünden, alternatifleri fark edilmekte güçlük çekiyor! Onların rekabet olanağını zorlaştırıyor. Bu, Microsoft'un Windows'a IE'yi eklemesine benzemiyor mu yani. :-) Microsoft, pakete ofis yazılımı eklemiyor, en azından. Öyle görünüyorki, kullanıcıya hazır bir paket sunabilmek için yapılıyormuş bu eklemeler.

Microsoft, kullanıcıyı kendi ürünlerine alıştırmak istiyor olabilir. Ama Google da kendi internet hizmetlerine alıştırmaya çalışıyor kullanıcıyı. Bütün yazılım şirketlerinin amacı budur zaten. Ya da alışma, kullandıkça kendiliğinden olur zaten. İşletim sistemi olarak Windows'u kullanıyor olabilir kullanıcı. İnternet tarayıcısı olarak Google Chrome'u seçebilir. Ama arama motoru olarak DuckDuckGo'yu kullanabilir, ironik şekilde. :-) Ortam yürütücüsü olarak BS Player kullanabilir mesela. Ofis için de OpenOffice yeterlidir örneğin. Güvenlik içinse Avast kullanılabilir. Neye alışıyor olduğuna dikkat etmek, yetişkin olan bir insanın kendi sorumluluğundadır. Kullanıcının aslında hiçbir yazılıma ya da internet hizmetine derinlemesine alışmaması kendisi için yerinde olur. Seçeneklerin farkında olmak lazım. :-)

Günümüzde bilgisayarlarda, IE'nin kullanım oranı yaklaşık %5,54. Chrome'un kullanım oranı %70,7. Windows'a hâlâ IE dahil; sadece masaüstünde simgesi yok. Şimdi soru şu: Eğer IE'nin Windows paketine eklenmesi tekele neden oluyorduysa Google Chrome'un pazar payı nasıl bu kadar yükselebildi?! :-)

Kaynaklar:
Silikon Vadisi 101 - National Geographic
Tarayıcı Savaşları – Vikipedi
Tarayıcı Pazar Payları – statcounter


Bill Gates:
Devlet bize, ürünlerimize fazla özellik koymamamızı söylüyor...
Bu, birine araba almamasını;
onun yerine motoru, lastikleri, radyoyu ayrı ayrı alması gerektiğini söylemek gibi bir şey!